12 Mart Muhtırasından sonra Almanya’ya gitmek zorunda kalan ülkenin ender yetiştirdiği yazar, şair, yazarist ve tıp doktoru ve Kurtuluş Savaşı’nın efeleri adlı oyunuyla adını tarihe altın harflerle yazan Orhan Asena’nın hayatını Diyarbakır TV olarak derledik.
Yayınlanma:Güncelleme:52 views
Oyun yazarı, şair, tıp doktoru (D. 7 Ocak 1922, Diyarbakır – Ö. 13 Şubat 2001, Ankara). Diyarbakır Lisesi (1939), İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi (1945) mezunu. Çeşitli il ve ilçelerde hükümet tabipliği (1946-52) yaptıktan sonra çocuk hastalıkları uzmanı oldu (1955). Sekiz buçuk yıl Almanya’da, dönüşünde Ankara’da hekimlik yaptı.
Şiirleri Yaratış, İstanbul (1943-44), Varlık, Hisar (1952-56) dergilerinde yer aldı. Sonra şiiri bırakıp tümüyle oyun yazarlığına yöneldi. Oyunları Ankara ve İstanbul Devlet ve Şehir Tiyatrolarında defalarca sahnelendi.
Daha çok tarihi konuları ele alan oyunlarıyla tanınan Orhan Asena, üretkenliği, oyunlarının konuları ve dili ile Türk tiyatrosunun Shakespeare‘i olarak kabul ediliyordu. Hayatı boyunca tiyatronun eğitici bir amaç ve ihtiyaç haline getirilmesi için mücadele etmiş olan Asena‘nın vefat ettiği gün, Yıldız Yargılaması adlı oyunu Bursa Devlet Tiyatrosu‘nda sahneleniyordu.
Devlet Tiyatroları 2014 yılında düzenlediği yerli Oyunlar Festivalini onun adına düzenledi. Festival 05.04.2014 / 26.04.2014 tarihleri arasında, Orhan Asena’nın doğum yeri olan Diyarbakır’da gerçekleştirildi.
Ödülleri:
Kocaoğlan adlı radyo oyunuyla Basın-Yayın Genel Müdürlüğünün 1956’da açtığı bir yarışmada birincilik ödülünü, Tanrılar ve İnsanlar ile 1960 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülünü, Atçalı Kel Mehmet ile TRT 1970 Sanat Ödülleri Yarışmasında birincilik ödülünü, 1964’te Kültür Bakanlığının düzenlediği Karagöz Metinleri Yarışmasında HacivatPolitikacı ve Hacivat Emekli ile üçüncülük ödülünü aldı. 1973 İsmet Küntay Ödülünü kazandı. Şili’de Av adlı oyunu, 1975’te Tiyatro 74 dergisince yılın oyunu seçildi. Ölü Kentin Nabzı oyunu ile 1980 İsmet Küntay Tiyatro Ödülünü, Ölümü Yaşamak / Ya Devlet Başa, Ya Kuzgun Leşe ile 1983 Avni Dilligil Tiyatro Ödülünü ve 1983 Türkiye İş Bankası Tiyatro Büyük Ödülünü kazandı.
Orhan Asena İçin Ne Dediler?
“Tiyatromuza oyunlarıyla katkısı tartışılmaz olan Asena’nın öncelikle birikimli bir yazar olduğunu, okumaktan yılmayan bir biriktirici olduğunu, toplumdan uzak düşmeyen ve dünyaya bakışından ödün vermeyen bir yapıya sahip olduğunu kabullenmeliyiz.” (Hülya Nutku)
ESERLERİ:
Şiir:Masal (1941), Kıt Kanaat (1957), Kurtuluş Savaşı Destanı (1995).
Oyun:Tanrılar ve İnsanlar / Gılgameş (Nüvit Kodallı’nın müziğiyle opera olarak sahnelendi, 1952; Gılgameş Operası, bas. 1968), Korku (1956), Hürrem Sultan (1960), Kocaoğlan (1962), Yalan (1962), Gecenin Sonu (tek perde, oyn. 1962, bas.1964), Kapılar (oynanmadı, bas. 1963), Gecenin Sonu (tek perde, 1964), Toroslardan Öteye (1964; oyn. 1968), Tohum ve Toprak / Alemdar Paşa (1966), Hacivat Politikacı (1964), Fadik Kız (1966), Öç (1968), Korkunç Oyun (1968), Murtaza (oyn. 1968), Simavnalı Şeyh Bedrettin (1969), Geçkin Kız (1971), El Kapısı (1972), 16 Mart 1920 (1974), Karagöz Emekli (1974), Şili’de Av (1975), Ölü Kentin Nabzı (1978), Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1978), Atçalı Kel Mehmed (1979), Yıldız Yargılaması, Devlet ve İnsan (Güngör Dilmen’le birlikte, 1990), Şili’de Av, Bir Başkana Ağıt, Ölü Kentin Nabzı (1992), Ölümü Yaşamak (1994), Ayla Öğretmen (1994), Kurtuluş Savaşı Destanı (1995), Hünkâr Bektaş Veli (müzikal, 1995), Yunus Emre (müzikal, 1995), Nazım Üçlemesi (1995), Ana, Elkapısı, İkili Yaşam (tek perde), Tek Perdelikler (Kapılar, Öç, Korkunç Oyun. Bir Kadın Üstüne Çeşitlemeler).
Çocuk Oyunu: Mustafa (1963), Ali (1978), Dede-Torun (1993).
Basılmamış Oyunları (Sahneleniş Tarihleriyle):Bir Ölü Dolaşıyor (1945), Garipdede Çıkmazı (1950), Büyük Curcuna (Karagöz Oyunu), Karagöz Emekli, Hacivat Politikacı (1964), Murtaza (1966, Orhan Kemal’in aynı adlı romanından), Sığıntı, Candan Can Koparmak, Ana Baba Günleri, Sağırlar Söğüşmesi (1967, Türk Dili dergisinde Yurttaş A, Yurttaş B, Yurttaş C olarak yayımlandı), Dayım Evleniyor (1964-1970 arası dönemde yazıldı, Dostoyevski’nin Stepancikovo Köyü romanından uyarlama), Satrançtaki Şah (Kral Düşü, 1967), Kaçış (1969), Adamın Biri (1971), Sıfırın Ötesi (Küçük Adamın Büyük Düşleri, yazılış tarihi: 1972), Ankara 1920 (1973), Ak Kartalın Oğlu (1974), İlk Yıllar (Roksolan, 1981), Seyisbaşı Konağı (1981), Bir Ömrün Akşamında (1993), Yalnız Tanrının Eli Titremez, Hürrem Sultan (2 perde).
Senaryo ve Librettolar: Candan Can Koparmak (1993), Nüvit Kodallı / Gılgameş (Dramatik Opera, 4 perde, Libretto: Orhan Asena, 1965), Nüvit Kodallı / Van Gogh (Libretto: Orhan Asena).